Genel Bilgiler
Kocaeli ili, Gebze ve Dilovası ilçeleri sınırları dâhilinde bulunan Ballıkayalar Tabiat Parkı sahip olduğu jeomorfolojik, biyolojik, jeolojik, peyzaj ve rekreasyonel kaynak değerleri açısından korunması ve gelecek kuşaklara aktarılması amacı ile 21 Temmuz 1995 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı ile tabiat parkı olarak ilan edilmiştir.
Ballıkayalar Tabiat Parkı karayolu ulaşımı bakımından oldukça elverişli bir konuma sahiptir. Türkiye’nin en önemli ana arterlerinden olan D-100 karayolu ile E-80 TEM otoyolu proje alanının yaklaşık 4 km. güneyinden geçmektedir. D-100 karayolundan Tavşanlı sapağından, E-80 TEM otoyolundan ise Dilovası 2 ayrımından kuzeye yönelip, Tavşanlı mahallesinin içinden geçerek tabiat parkına ulaşmak mümkündür.
Yarı nemli olarak nitelendirilen ve kış ayları ağırlıkta olan yöre iklimi yayvan ve sert yapraklı odunsu bitki formlarının gelişimi için uygun olanaklar sağlamaktadır. Maki ve yalancı maki olarak adlandırılan bitki örtüsü formları görülmektedir.
Tabiat parkı içerisinde en geniş alana yayılmış olan, başta mazı meşesi olmak üzere Macar meşesi ve kermes meşeleri diğer yapraklı tür ağaççık ve çalılarla birlikte alanı kaplamaktadır. Meşe yanında gürgen, kestane, akçaağaç, dişbudak, ıhlamur, porsuk, sarıçam, göknar, kızılağaç, söğüt, çınar ağaç türleri bulunmaktadır. 20 adet orkide türü alanda gözlemlenmiştir.
Atmaca, alacakarga, tarla kuşu, bülbül kuşu populasyonunu oluşturmaktadır. Karaca, su samuru, sincap, sansar, porsuk, çakal, tiki, yaban tavşanı, yaban domuzu ve köstebeğe tabiat parkı içerisinde rastlanılmıştır. Ayrıca, alanda 50'ye yakın kelebek türü, 110 ayrı küş türünü yıl boyu gözlemlemek mümkündür.
Ballıkayalar Tabiat Parkı değişik noktalarda farklı peyzaj özellikleri göstermektedir. Bunlardan ana kaynak değeri niteliğindeki, park alanın güneyinde yer alan Ballıkayalar vadisi derin kanyon tipi özellik gösterir. Kanyon duvarları ile birlikte, vadi içindeki akarsuyun kireçtaşlarını eritmesi ve aşındırması sonucunda oluşan oyuklar, kovuklar, dev kazanları ile bunları çevreleyen doğal bitki örtüsü tabiat parkının en önemli doğal peyzaj değerleridir.
Ballıkayalar vadisi dağcılık sporu açısından hem yapısı hem de yoğun insan yerleşiminin bulunduğu bölgelere yakınlığı nedeniyle dağcılık sporu açısından çok büyük değer taşımaktadır. Sağlam kireçtaşından oluşan duvarları sayesinde Marmara bölgesinin en önemli kaya tırmanışı bölgesi olma özelliğine sahiptir. Ballıkayalar kanyonu 12 ay boyunca keyifli tırmanış imkânı verilebilen, halen Türkiye’deki tek yer olma özelliğine sahiptir. Dağcılık kulüplerinin dağcılık ön eğitimi amaçlı kullandıkları Ballıkayalar’ın, Türkiye’de ilk kez dağcılıktan bağımsız bir tırmanış disiplininin oluşup gelişmesine de zemin sağladığı bilinmektedir.
Alanın işletmecisi Kocaeli Büyükşehir Belediyesi'dir.
Alan içerisinde, wc, mescit, piknik masaları ve gölet bulunmaktadır.
Flora Bilgileri
Tabiat Parkı’nın florası, Avrupa-Sibirya ve Akdeniz elemanlarının ilginç bir karışımını yansıtmaktadır. Söz konusu tabiat parkında 79 familyaya ait 315 cins ve bu cinslere ait toplam 531 takson tespit edilmiştir. Bu taksonlarda 109’u (%20,5) Akdeniz fitocoğrafya bölgesinin, 44’ü (%8,3) Doğu Akdeniz fitocoğrafya bölgesinin, 58’i (%10,9) Avrupa-Sibirya fitocoğrafya Bölgesinin, 5’i (%0,9) İran-Turan fitocoğrafya bölgesinin ve 3’ü (0,6) ise Öksin elementidir. Geri kalan 312 takson (58,8) ise çok bölgeli ya da herhangi bir fitocoğrafya bölgesine ait değildir.
Maki ve yalancı maki şeklinde adlandırılan bitki örtüsü formları, özellikle üzerinde yaz kuraklığının etkili hissedildiği kalkerli kayalar üzerinde görülmektedir. Kocayemiş/sandal ve akçakesmenin baskın tür olduğu kanyonda, menengiç, defne, mersin, katır tırnağı, funda ve yabani meyve ağaçlarının oluşturduğu bir vejetasyon görülür.
Fauna Bilgileri
Alan içerisinde gelincik, sansar, porsuk, yaban kedisi, saz kedisinin yanı sıra birçok böcekgil ve kurbağa çeşitleri, kumru, üveyik, guguk kuşu, ishak kuşu, kukumav, yalıçapkını, ibibik, tepeli toygar, kızılgerdan, kuyrukkakan, alakarga görülebilmektedir.
Ayrıca IUCN Kırmızı Listesi'nde yer alan Su Samuru (NT), Ağaç Kurbağası (NT) ve Tosbağa (VU) ile Bern Sözleşmesi kapsamında koruma altına alınmış kertenkele, yılan ve yarasa çeşitleri de mevcuttur.
Kaynak Değerler
Ballıkayalar Vadisi; uzunluğu 1,5 km, genişliği 40-80 m arasında değişen kanyon görünümlü kireç taşlarının erimesi sonucu gelişen özgün yer şekilleri ile karstik dar ve derin kazılmış bir "Boğaz"dır.
Kanyon duvarları ile birlikte, vadi içindeki akarsuyun kireçtaşlarını eritmesi ve aşındırması sonucunda oluşan oyuklar, kovuklar, dev kazanları ile bunları çevreleyen doğal bitki örtüsü tabiat parkının en önemli doğal peyzaj değerleridir. Bölgede ayrıca birçok irili ufaklı şelale görülebilmektedir.
Ballıkayalar Kanyonu hem yapısı hem de yoğun insan yerleşiminin bulunduğu bölgelere yakınlığı nedeniyle dağcılık sporu açısından büyük değer taşımaktadır. Sağlam kireçtaşından oluşan duvarları sayesinde ve Marmara Bölgesi'nin en önemli kaya tırmanışı bölgesi olma özelliğine sahiptir. Birçok kaya tırmanışı rotası ile gerçek bir kaya tırmanışı merkezidir. 12 ay boyunca keyifli tırmanış imkanı veren bir alandır. Vadinin genel olarak kuzey-güney yönü, günün her saati en azından bazı yamaçların gölgede kalmasını, bir bölümünün de güneş almasını sağlamaktadır. Yaz aylarında esen serin vadi rüzgarları, bunaltıcı günlerde dahi tırmanış ortamı yaratmaktadır. Kış aylarında da ılıman iklim sayesinde yağmurun yağmadığı hergün tırmanış yapılabilmektedir.
Tabiat parkı alanının, Akdeniz bitkiler coğrafyası bölgesi ile Avrupa-Sibirya bitkiler coğrafyası bölgesi arasında yer alması, bu bölge elementlerinin İran-Turan bitkiler coğrafyası bölgesi elementlerinden belirgin bir şekilde daha fazla olmasını açıklamaktadır. Kocaeli Yarımadası, içinde bulunduğu Marmara Bölgesi gibi geniş anlamda Akdeniz iklimi ile Karadeniz iklimi arasında bir geçit iklim tipine sahiptir. Bu iklim karakterini en iyi şekilde bölgenin bitki örtüsü üzerinde görmek mümkündür.
Yarımada da, yaz yağışlarının nispeten en düşük olduğu yerlerden biri de maki elemanlarının türce en zengin yayılış gösterdiği Gebze’dir (Genel olarak, Akdeniz iklimi; yazların sıcak ve hemen hemen kurak, buna karşılık kışların ılık ve yağışlı geçmesi ile bilinir). Bu iklim tipi adını aldığı Akdeniz kıyılarında olduğu gibi, Ege ve Marmara’da da etkilidir. Ancak Marmara Bölgesi’nde, Ekim sonundan Mart başına dek süren kış mevsimi biraz daha soğuk geçer. Yarı nemli olarak nitelendirilebilen ve kış yağışları ağırlıklı olan bu iklim, bölgede yayvan ve sert yapraklı odunsu bitki formlarının gelişimi için uygun bir ortam sağlamaktadır. Maki ve yalancı maki şeklinde adlandırılan bitki örtüsü formları, özellikle üzerinde yaz kuraklığının etkili hissedildiği kalkerli kayalar üzerinde görülmektedir.
Kültürel Değerler
Ballıkayalar, 1970 ve 80’li yıllarda İstanbullu yürüyüş sporunu seven insanların en iyi bildiği, en çok tercih ettiği bir kanyondur. Bir zamanlar hafta sonu yürüyüş deyince ilk akla gelen yerdi Ballıkayalar. Yaşı 50’yi geçkin insanlar, Tavşanlı Köyü’nden vadiye girmek için geçtikleri ahşap köprüyü anımsayabilirler.
1980’li yıllara kadar İstanbul’dan Ankara’ya giden sadece bir karayolu vardı. Günümüzde E5 olarak bilinen bu karayolu Ballıkayalar Kanyonu’na gitmek için içinden geçilen Tavşanlı Köyü’nün kenarından geçerdi. İstanbul’dan ya da Kocaeli’den bir kitle ulaşım aracı ile köye ve ardından vadiye ulaşmak mümkündü. Araç sahibi olmak bir dönem lükstü. O açıdan Ballıkayalar’ın rahat ulaşılabilir olması önemli bir etkendi.
Balkayası, Ballıkayalar isimlerine Anadolu’nun pek çok yerinde rastlarız. Kocaeli’nin Gebze İlçesi sınırlarında hem Balkayası, hem de Ballıkayalar isimli iki coğrafya bulunuyor. Balkayası, Gebze coğrafyasında, Büyükdere Vadisi içerisinde bulunuyor.
Ballıkayalar Vadisi, dağcılık sporu açısından hem yapısı hem de yoğun insan yerleşiminin bulunduğu bölgelere yakınlığı nedeniyle çok büyük bir değer taşımaktadır.
Rekreasyon İmkanları
Bir zamanlar hafta sonu yürüyüş deyince ilk akla gelen yer olan Ballıkayalar günümüzde de bu özelliğini korumaktadır. Alan içerisinde günübirlik piknikte yapılabilmektedir.
Ballıkayalar Vadisi, dağcılık sporu açısından hem yapısı hem de yoğun insan yerleşiminin bulunduğu bölgelere yakınlığı nedeniyle çok büyük bir değer taşımaktadır. Sağlam kireçtaşından oluşan duvarları sayesinde ve Marmara Bölgesi'nin en önemli kaya tırmanışı bölgesi olma özelliğine sahiptir. 12 ay boyunca keyifli tırmanış imkanı veren bir alandır. 100'e yakın kaya tırmanışı rotası ile gerçek bir kaya tırmanışı merkezidir.
Bölge içinde bulunan Ballıkaya deresi, göçmen kuşların uğrak yeri olduğundan ilginç enstantaneler yakalamak için ideal bir alandır.
