Genel Bilgiler
Tabiat Parkı’nın bulundğu 26 ha büyüklüğüneki alan ilk olarak 1991 yılında A tipi orman içi dinlenme yeri olarak tescil edilmiş olup, daha sonra T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından 11.07.2011 tarih ve 903 sayılı olur ile Beşpınarlar Tabiat Parkı olarak ilan edilmiştir.
Beşpınarlar Tabiat Parkı’nın tamamı, Bolu İli’ne bağlı Merkez İlçesi idari sınırları içinde kalmaktadır. Tabiat Parkı; T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, IX. Bölge Müdürlüğü'ne bağlı Bolu Şube Müdürlüğü’nün sorumluluğundadır.
Tabiat Parkı'nın tamamı devlet ormanı statüsündedir. Tabiat Parkı, ormancılık yönetimi açısından T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Bolu Orman Bölge Müdürlüğü’ne bağlı, Aladağ Orman İşletme Müdürlüğü’ne bağlı Aladağ Orman İşletme Şefliği sınırları ve sorumluluk alanı içinde yer almaktadır.
Flora Bilgileri
Flora araştırmaları sonucunda alanda ve yakın çevresinde 2 adet endemik bitki taksonuna (Abies nordmanniana Spach subsp. bornmuelleriana(Mattf.) Coode&Cullen - ULUDAĞ GÖKNARI, Dactylorhiza saccifera (Brongn.) Soo subsp. bithynica (H.Baumann) Kreutz - BALKAYMAK) doğrudan gözlem yoluyla rastlanılmış, 5 adet bitki taksonunun (Linum flavum L. subsp. scabrinerve (DAVIS) DAVIS - KETENOTU, Digitalis lamarckii Ivanina - YÜKSÜKOTU, Crocus ancyrensis (Herb.) B.Maw - ANKARA ÇİĞDEMİ, Muscari aucheri (Boiss.) Baker - GÖK MÜŞKÜRÜM (ARAP SÜMBÜLÜ), Gagea bithynica Pasch. - AKYILDIZ) ise habitat özellikleri ve geçmiş literatür verilerinin kıyaslanması sonucu alan ve yakın çevresinde yaşama olasılığı çok yüksek oranlarda olduğu için alanın endemik bitki listesine dahil edilmiştir. Sonuç olarak çalışma alanı ve yakın çevresine ait toplamda 7 adet endemik bitki taksonu varlığından söz edilebilir.
Yapılan incelemeler sonucunda, çalışma alanı ve çevresinde tespit edilen türlerden Cyclamen coum Mill. subsp. coum (Domuzağırşağı)’un BERN Sözleşmesi’nin EK-I listesinde yer almakta olduğu, bu sözleşme kapsamında türün Avrupa kıtası ölçeğinde korunmasının taahhüt edildiği görülmektedir. Bu sözleşme uyarınca türün yaşam ortamının korunması için çeşitli tedbirler geliştirilmeli, türe ilişkin gerçekleşebilecek herhangi olumsuz bir koşulda bulunduğu ortamın (in-situ) yanı sıra laboratuar koşullarında (ex-situ) da genetik varlığının korunmasına yönelik girişimler başlatılmalıdır. Yaptığımız gözlemler ışığında ilgili türün çalışma alanı içerisinde yaygın olarak bulunduğu tespit edilmiştir. Bu durum bize, türe ait populasyonların durumunun bölgede iyi düzeylerde olduğunu göstermektedir. Yakın gelecekte türe ilişkin bir koruma çalışması kurgulandığı takdirde türün peyzaj özelliklerinden ötürü yöre halkı tarafından bir sembol olarak sahiplenilmesi teşvik edilebilir.
Tabiat Parkı alanı ve yakın çevresine ait flora listesi değerlendirildiğinde: çalışma alanı ve çevresinde tespit edilen türlerden Euphorbiaceae ve Orchidaceae familyalarına bağlı olan türler CITES Sözleşmesinin EK-2 Listesi kapsamında olup ulusal ve/veya uluslar arası ticaretleri, doğadan kökleri, soğanları veya bitkiye ilişkin herhangi bir parçanın sökülerek koparılması-toplanması bu sözleşme kapsamında mutlak surette yasaklanmıştır.
Fauna Bilgileri
Çalışma alanındaki biri Urodela ve altısı Anura olmak üzere yedi tür kurbağa bulunmaktadır. Uluslar arası değerlendirmelerden IUCN’e göre bu türlerin neredeyse tamamı Asgari Endişe (LC) kategorisinde, yaygın bulunan türlerdir. Yedi türün yalnızca bir tanesi Bufotes variabilis ile ilgili olarak Yetersiz Veri (DD) durumu belirtilmiştir. Diğer uluslar arası değerlendirme ölçüdü olan Bern Eklerinde Triturus ivanbureschi, Bufo bufo, Bufotes variabilis ve Hyla orientalis “Mutlak Koruma Altındaki Fauna Türleri” olarak Ek Il’de listelenirken; Pelophylax ridibundus ve Rana dalmatina “Koruma Altındaki Fauna Türleri” olarak Ek IlI’de listelenmiştir.
Küresel ölçekte kurbağa populasyonlarının % 80’inden fazlası azalan populasyon durumu nedeniyle dikkat edilmesi gereken sınıflar içerisindedir.
Proje alanında Chelonia (Testudinata) (Kaplumbağalar) takımına ait biri kara diğeri su kaplumbağası olmak üzere iki türe rastlanmıştır. Squamata (Pullular) takımına ait kertenkelelerin bulunduğu Lacertilia alt takımında altı tür, yılanların bulunduğu Serpentes (Ophidia) alt takımında dört tür olmak üzere, proje alanında 12 sürüngen türü bulunmaktadır. Alanda bulunan türler ve koruma statüleri ek tabloda özetlenmiştir.
Çalışma alanında sürüngenler sınıfı içerisinde iki takıma ait toplamda 12 tür bulunmaktadır. Uluslar arası değerlendirmelerden IUCN’e göre bu türlerin çoğunluğu tamamı Asgari Endişe (LC) kategorisinde, yaygın bulunan türlerdir. Kaplumbağalardan Emys orbicularis ver. 2.3’e göre düşük risk grubunda olan (LR) ve tehlike sınırına yakın (nt) alt kategorisinde ele alınmıştır. Kaplumbağaların diğeri olan Testudo graeca ise soyu tükenme tehlikesinde (VU) olan tür olarak değerlendirilmiştir. Yılanlardan ise Natrix natrix düşük risk grubunda olan (LR) ve asgari endişe (LC) alt kategorisinde ele alınmıştır. Alanda bulunması olası tek zehirli yılan olan Vipera ammodytes ise tehlike sınırında (NT) olarak kategorilendirilmiştir. Alanda bulunan kertenkele türlerinin tamamı ise asgari endişe (LC) olarak sınıflandırılmış yaygın türlerdir. Diğer uluslar arası değerlendirme ölçüdü olan Bern Eklerinde alanda bulunan sürüngenlerden; kertenkelelerin yarısı, kaplumbağaların tamamı ve yine yılanların yarısı “Mutlak Koruma Altındaki Fauna Türleri” olarak Ek Il’de listelenirken; diğer türler “Koruma Altındaki Fauna Türleri” olarak Ek IlI’de listelenmiştir.
Tabiat Parkı’nda kuşlar sınıfı içerisinde toplamda 93 tür bulunmaktadır. Tabiat Parkı’nda bulunan türler ve koruma statüleri ek tabloda özetlenmiştir. Uluslararası değerlendirmelerden IUCN’e göre bu türlerin neredeyse tamamı Asgari Endişe (LC) kategorisinde, yaygın bulunan türlerdir. Kuş türleri içerisinde Aegypius monachus ve Sitta krüperi tehlike sınırında (NT) olarak kategorilendirilmiştir.
Kaynak Değerler
Orman İçi Dinlenme Yeri olarak tescil edilmiştir. Rakımı 1300 metre olup, ulaşım Bolu'ya 35 km, Seben'e 35 km, Gerede'ye 22 km, Kartalkaya'ya 20 km mesafededir.
Kültürel Değerler
Bolu yöresinde Türk sivil mimarisini en iyi yansıtan evlerin başında Göynük, Mudurnu ve Sakarya’nın Taraklı evleri gelmektedir. Göynük ve Mudurnu evleri 100-150 yıllık bir geçmişe sahiptir. Günümüzde bunlar tescil edilmiş ve Kentsel Sit Alanı kapsamına alınmıştır. Bu yerleşim birimlerinde derelerin kenarlarında ve arkasındaki sırtlarda kurulmuş olan evler, aralarındaki daracık sokakların etrafında, bahçeler içerisinde, birbirlerinin manzaralarını engellemeyecek biçimde yapılmışlardır. Bu evlerde Osmanlı sivil mimarisinin sadeliği, estetiği ve özellikleri görülmektedir.
Göynük ve Mudurnu evleri genellikle zemin kat üzerinde bir veya üç katlıdırlar. XIX.yüzyılın başlarında yapılmış olan bu evlerin zemin katlarında depolar, kilerler, hizmetçi odaları, mutfaklar ve geleneksel günlerde ailelerin birlikte yemek yedikleri fırın odaları bulunmaktadır. Zengin evlerinde fırın evi tabir edilen bu tür mekanlar evlerin bahçesinde ayrı bir köşede yer almaktadır. Taşlığın kenarındaki bir merdivenle çıkılan birinci kat geleneksel Türk evlerinin bir benzeri olup, buradaki bir sofanın çevresinde günlük yaşamın geçtiği odalar bulunmaktadır. Bu odaların içerisine ocaklar, yüklükler, sedirler ve bir de gusülhane yerleştirilmiştir.
Evlerin bazılarında ailenin yeni evlenen çiftleri için özel bölümler de yapılmıştır. Üst katlar genellikle yatak odalarına ayrılmıştır. Bazı örneklerde evlerin içerisindeki sofalardan ayrı olarak, dışarıya yönelik balkon niteliğinde cepheyi çepeçevre kuşatan dış sofalar bulunmaktadır.
Göynük ve Mudurnu evlerinde aydınlatmaya özen gösterilmiş, cepheye pencere dizileri yerleştirilmiştir. Evlerin bazıları dışa yönelik çıkmalar üzerinde şahnişli ve cumbalıdır.Çoğu kez bu evler kafesli ve cumbalı olup, burada da ağaç işçiliğinin en güzel örnekleri sergilenmiştir. Ayrıca balkon korkuluklarında ahşabın yanı sıra maden işçiliğinin dekoratif örnekleri de görülmektedir. Özellikle odalardaki kapı ve pencerelerde Osmanlı ağaç işçiliğinin çeşitli motiflerine yer verilmiştir. Evlerin üzerleri genellikle ahşap kırma çatılı ve alaturka kiremitlidir. Bunların arasından çıkan bacalar da ise estetik görünüme önem verilmiştir.
Kaynaklardan öğrenildiğine göre; Mudurnu’da İstanbul’dan getirtilen ustaların yaptığı Armutçular Konağı’nın ayrı bir önemi bulunmaktadır. Dört katlı, kare planlı olan bu konağın dört büyük salonu, bir sofası ve on yedi odası bulunmaktadır. Çıralı çamdan karkaslı, ahşap kaplamalı bu konağın ağaç işi oymaları, geometrik çıtalı tavan bezemeleri ve özellikle kapı tokmakları, balkon korkulukları gibi detayların üzerinde de en ince ayrıntısına kadar durulmuştur. Bunun yanı sıra Mudurnu’da 1870-1880 yıllarında Keyvanoğullarına ait Keyvanlar Konağı da orijinalliği bozulmadan restore edilmiştir.
Rekreasyon İmkanları
Tabiat Parkı, konumu itibariyle başta bağlı olduğu Bolu ili Merkez ilçe olmak üzere çevre yerleşimlerde yaşayanların günübirlik kullanımları için büyük bir potansiyel taşımaktadır. Şehir merkezine yaklaşık 30 km mesafede yer almaktadır.
Beşpınarlar Tabiat Parkı sahip olduğu doğal ve kültürel kaynak değerleri ile bilimsel amaçlı araştırmalara olanak sağlayan, insanların eğlenmelerine, dinlenmelerine ve kısa süreli tatil yapmalarına olanak veren orman ve göl peyzajlarının bütünleştiği doğal kaynak değerlerinin yanında, düzenlenmiş günübirlik kullanım alanıyla da Tabiat Parkı’na gelen ziyaretçilerin rekreasyonel kullanım taleplerini karşılayacak kullanımlara sahiptir. Tabiat Parkı; doğa yürüyüşü, bisiklete binme, doğa sporları gibi aktiviteler için uygun alanlar içermektedir.
Beşpınarlar Tabiat Parkı topoğrafik yapı itibariyle fazla engebeli değildir. Tabiat Parkı’nda minimum yükseklik 1340 m, maksimum yükseklik 1359 m ve ortalama yükseklik 1347 m yüksekliktedir.
