Genel Bilgiler
2007 yılında tescil edilen Ballıca Mağarası Tabiat Parkı, Tokat ilinin Pazar ilçesinde yer almakta olup, alanı 485 ha’dır.
Tabiat Parkı, Tokat il merkezine 38 km, Pazar ilçe merkezine 8 km mesafededir. Tokat Havalimanı’ndan Tabiat Parkına olan mesafe ise 17 km ‘dir.
Tabiat Parkı içerisindeki mağara, bir damlataş mağarası olup aynı zamanda II. Derece Doğal Sit Alanı olma özelliği taşımaktadır. Ballıca Mağarası Tabiat Parkı 2019 yılında UNESCO “Dünya Geçici Miras Listesi” ne kabul edilen doğal miras alanıdır.
Tabiat Parkı içinde günübirlik kullanıma yönelik yürüyüş yolları, kafeterya, yöresel satış birimi, lokanta ve otopark yer almaktadır.
Ballıca Mağarası Tabiat Parkı’na geldiğinizde mağaraya 2 farklı yoldan ulaşım sağlayabilirsiniz. Bunlardan biri, kısa yoldan merdivenleri kullanarak, diğeri ise kır lokantasından 300 m doğa yürüyüşü yaparak mağaraya ulaşabilirsiniz.
Türkiye’de Jeomorfolojik açıdan en zengin mağaralardan biri olan Ballıca Mağarası 5 kat 8 salondan meydana gelmektedir. Mağara, birbirinden farklı yapılara sahip 2 galeriden oluşmaktadır.
I. Galeride sarkıtlar, dikitler, sütunlar, akma yapılar, damlalık sarkıtlar, makarna biçimli sarkıtlar, pırasa biçimli sarkıtlar, sancak sarkıtlar, havuzlar ve mağara incileri bulunmaktadır.
II. Galeride ise bu mağara oluşumlarının yanında Ballıca mağarasını diğer mağaralardan farklı kılan değişik mağara yapıları görülür. Bunlar dikitsiz sarkıtlar ve soğan biçimli sarkıtlardır.
Flora Bilgileri
Tabiat Parkı, Avrupa- Sibirya Fitocoğrafik Bölgesinin Öksin Provensi içerisinde yer almaktadır. Alanda bugüne kadar yapılan floristik çalışmalar sonucunda 33 familyaya ait 98 tür tespit edilmiştir.
Ayı pençesi, Akçaağaç, Kardikeni (Kipri yastığı),Tilki kuyruğu, Geven, Deli yulaf, Koyun gözü, Kuş ekmeği.vb…bitki türlerinden bazılarıdır. Mağara içi florasına ilişkin ise en ayrıntılı çalışma alglere yönelik olarak gerçekleştirilmiştir. Selvi ve Altuner (2007) yaptıkları çalışmada 1997-1998 döneminde Ballıca Mağarası içerisinde alg türlerini incelemişler, 77 türü tanımlamışlardır. Araştırma sonuçlarına göre bu türlerin 56’sı Cyanophyta, 18’i Bacillariophyta ve 3’ü de Clorophyta’ya mensuptur. Cyanophyta’ya mensup Oscillatoria ve Nostoc diğer türlere göre baskın durumdadırlar. İyi kolonize olmuş epilitik algler girişte yeterince ışık alan kayaçların yüzeyinde bulunmuştur. Bu kolonizasyon girişteki tüm kayaç yüzeylerinde görülebilmektedir. Ayrıca bazı kayaçların yüzeyinin tümüyle mavi-yeşil alglerle kaplı olduğu görülmüştür. Kayaçlar üzerinde epilitik algler türlerin bileşiminde fazlaca bulunmaktadır ve sonuçlar çok sayıda Cyanophyta olduğunu, buna karşın Chlorophyta ve Bacillariophyta’nın daha az miktarda yer aldığını göstermektedir. Diğer alg gruplarına ilişkin türler yıl boyunca kayaç yüzeylerinde görülmemiştir. Epilitik alg kolonileri mağara içerisindeki kayaç yüzeylerinde yalnızca suni aydınlatma olan kesimlerde gözlenmektedir.
Fauna Bilgileri
Tabiat Parkı’nın ana kaynak değerini oluşturan Ballıca Mağarası, hayvan varlığı bakımından fazla zengin değildir. Mağaranın değişik yerlerinde koloniler halinde yaşayan cüce yarasalar en belirgin canlı gurubunu oluştururlar. Daha çok insanların az girdiği veya ulaşamadığı Yarasalar Salonu ile Çöküntü Salonu’nda yaşayan yarasaların gübreleri (guano) üzerinde guanobiler barınmaktadır. Ayrıca bu salonların kenarlarında yer yer “binayaklılar” tespit edilmiştir.
Tabiat Parkı ve çevresinde 3 ikiyaşamlı türü tespit edilmiştir. Bufo bufo(Siğilli kurbağa), Bufo viridis (Gece kurbağası), Hyla arborea(Ağaç Kurbağası ) tespit edilen türlerdir. Bunlardan Gece Kurbağası ve Ağaç Kurbağası Bern sözleşmesine göre EK II (Mutlak koruma altındaki türler) Siğilli Kurbağa
Tabiat Parkı ve çevresinde 6 sürüngen türü tespit edilmiştir. Elaphe quatuorlineta(Sarı Yılan), Anguis fragilis(Yılanımsı kertenkele), Lacerta saxicola(Kaya kertenkelesi), Lacerta viridis(Yeşil kertenkele), Typlops vermicularis(Kör Yılan), Testudo graeca (Tosbağa ) tespit edilen türlerdir.
Ballıca Mağarası’nın da bulunduğu bölge, Kaz Gölü sulak alan ekosistemine yakınlığı nedeniyle diğer benzerlerine göre farklılıklar gösterir. Sucul ekosistem gereksinimleri olan pek çok kuş türü bu nedenle Tabiat Parkı çevresinde rastlantısal olarak görülebilir.
Sahada düzenli gözlem yapılmadığı için, tam olarak kaç kuşun yaşadığı veya barındığı kesin olarak bilinmemektedir. Bununla birlikte, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Kuş Gözlem Kulübü öğrencilerince farklı tarihlerde Kaz Gölü çevresinde yapılan gözlemler göl ve çevresinde onlarca türün barındığını göstermiştir. Nitekim, Kaz Gölü’nde 14-15 Aralık 2002 tarihinde 69 farklı kuş türü, toplam 1138 kuş; 26-27 Şubat 2003 tarihlerinde 35 kuş türü, 3119 toplam kuş; 5-6 Nisan 2003 tarihlerinde ise 74 kuş türü ile yaklaşık 5000 kuş gözlenmiştir (Zeybek, H.E., 2005). Ördek (Anatidea) türleri, kaz (Anser) türleri, gri balıkçıl (Ardea cinerea), karaleylek (Ciconia nigra), doğan (Falco sp.), çulluk (Gallinago), benekli sutavuğu (Porzana porzana), angıt (Tadorna ferruginea), sakarmeke (Fulica atra), karatavuk (Turdus merula), saksağan (Pica pica), sığırcık (Sturnus vulgaris), serçe (Passer domesticus), yeşilbacak (Tringa nebularia), döğüşkenkuş (Philomachus pugnax), çıkrıkçın (Anas querguedula), kızkuşu (Vanellus vanellus) Kaz Gölü sulak alan ekosistemi çevresinde yaşadığı bilinen ve zaman zaman Ballıca Mağarası Tabiat Parkı’nın da içerisinden geçen İndere çevresinde görülebilen kuşlardan bazılarıdır.
Sahada yapılan gözlemlerde ise, Tabiat Parkı içerisinde çok sayıda ve farklı türlerde yırtıcıların ve ötücülerin bulunduğu görülmüştür. Tayini yapılabilen türler arasında atmaca (Accipiter nisus), kızıl şahin (Buteo rufinus), şahin (Buteo buteo), kumru (Streptopelia decaocto), kukumav (Athena noctua), ibibik (Ububa epops), tepeli toygar (Galerida cristata), sarı kuyruksallayan (Motacilla flava), ak kuyruksallayan (Motacilla alba), kızılgerdan (Erithacus rubecula), kuyrukkakan (Oenanthe oenanthe), karatavuk (Turdus merula), benekli sinekkapan (Muscicapa striata), büyük baştankara (Parus major), alakarga (Garrulus glandarius), saksağan (Pica pica), küçük karga (Corvus monedula), leş kargası (Corvus corone), sığırcık (Sturnus vulgaris), ispinoz (Fringilla coelebs) yer almaktadır.
Kaynak Değerler
Ana kaynak değeri Ballıca Mağarasıdır. Saha içerisinde bulunan Ballıca mağarası turizm yönünden özellik önem arz etmektedir. Turistik amaçlı dinlenme ve gezi özelliği taşımaktadır. 2. Derece Doğal sit alanı olan Ballıca Mağarası, tüm güzergâhı boyunca çok miktarda ve iyi gelişmiş örnekleriyle gözlenen oluşumlar ve özellikle soğan sarkıtlar nedeniyle, Türkiye’deki jeomorfolojik açıdan en zengin mağaralardan birisidir. Uluslararası öneme sahiptir. Ballıca Mağarası, Mağara oluşumlarındaki zenginliği sarkıt, dikit ve soğan sarkıtları ile sahip olduğu tabii güzelliği, oluşumların halen devam ediyor olmasıyla ziyaretçilerine farklı bir güzellik sunmaktadır. Saha içerisinde Ballıca Mağarası gezintisi yanısıra, yöresel ürünlerin alınabileceği hediyelik ürün satış ünitesi, yöresel lezzetlerin sunulduğu lokanta ve wc bulunmaktadır.
Kültürel Değerler
Tabiat Parkı bitişiğinde bulunan Ballıca Köyü Kafkasya (Çerkez) kültür özellikleri taşımaktadır. Özellikle tabiat parkı içerisindeki kafeteryada Tokat Kebabı, Gözleme çeşitleri ile diğer yöresel yemekler deneyimlenebilmektedir. Ayrıca Ballıca Mağarası Tabiat Parkına ulaşım yolu üzerinde, Pazar İlçesinde Selçuklu döneminden kalma Mahperi Hatun Kervansarayı bulunmaktadır.
Rekreasyon İmkanları
Alanda mağara gezintisi ile birlikte yürüyüş yolu, çadırlı kamp alanı ile yapılması planlanan kameriyeler, kır lokantası alanda faaliyetlerin artırılması planlanmaktadır.