1988 yılında tescil edilen Boğazköy Alacahöyük Tarihi Milli Parkı, Çorum ili Boğazkale ilçesinde yer almaktadır.
Tarihi Milli Park, Çorum il merkezine 86 km uzaklıkta olup yolun tamamı asfalt ile kaplıdır. Merzifon (Amasya) Havalimanı’ndan Tarihi Milli Park’a uzaklık 155 km olup, araçla yaklaşık 2 saat sürmektedir.
Tarihi Milli Park içerisinde Anadolu'nun en eski uygarlıklarından olan Hitit'lere başkentlik yapmış Hattuşaş (Boğazköy) Antik Kenti ve çevresinde çeşitli tarihi eserler bulunmaktadır. Şehir surları, Aslanlı Kapı, Yer kapı ve Yazılıkaya bunların başlıca örnekleridir.
Tarihi Milli Park, Birleşmiş Milletler’in UNESCO teşkilatınca 1986 yılında Dünya Kültür Mirası listesine alınmıştır.
Milli Park alanında bulunan çivi yazılı tablet arşivleri de 2001 yılından itibaren UNESCO’nun “Dünya Belleği Listesinde” yer almaktadır.
Alan içerisinde yürüyüş yolları, Hitit İmparatorluğu’na ait açık hava müzesi, Arkeoloji müzesi bulunmaktadır.
Hitit metinlerinde sık sık “Hattuşa Ülkesinin bin tanrısından” söz edilmektedir. Başkent Hattuşa’da bugüne kadar 31 yapı tapınak olarak tanımlanmıştır. Hattuşa’nın en büyük dini yapısı olan Büyük Tapınak, aşağı şehirdeki konutların ortasında tek tapınak olarak yükselir. İki kült odası olduğu için tapınak, imparatorluğun tanrılarının en büyükleri olan fırtına tanrısı ile Arinna’nın güneş tanrıça’sına adanmış olmalıdır. Yukarı şehir’de tapınaklar yanında, kraliyet saraylarının bulunduğu Büyükkale’nin önünde bazı anıtsal yapılar açığa çıkartılmıştır. Şehrin bu bölümünde, son Hitit Büyük Kralı II.Şuppiluliuma’ nın Luvi hiyeroglifleriyle, taş üzerine kazınmış, kendisi ve babası IV. Tuthaliya’nın yaptığı işleri anlatan iki büyük yazıt bulunmaktadır.
Hattuşa’da son yıllarda yapılan kazıların ağırlık noktasını şehrin, hatta Hitit devletinin ekonomisine ışık tutan kazılar oluşturmuştur. İmparatorluk döneminde, M.Ö. 13. yy.’a tarihlenen şehrin Büyükkaya sırtında, büyük boyutlarda, sayıları 11’ i bulan yeraltı siloları bulunmuştur. Hitit İmparatorluğu’nun M. Ö 1200 yıllarından hemen sonra yıkılmasıyla, Anadolu Tunç Çağları da sona erer. Hattuşa şehrinin arazisinin yerleşim tarihi devam eder. M. Ö 12. yüzyılın başlarında, Erken Demir Çağı’na tarihlenen yeni yerleşmenin, Frig etkilerini yansıtan bir taşra kasabasına dönüşüp büyümeye başlaması ancak, M.Ö 8. yy.’ da gerçekleşir. Yerleşim, Pers döneminde de devam etmiştir. Hellenistik, Galat, Roma ve Bizans’a ait yerleşme ve tahkimat izleri de görülmektedir.
Yazılıkaya Tapınağı: Hattuşa’nın en büyük ve en etkileyici kutsal mekanı, şehrin dışında yer alan, yüksek kayalar arasına saklanmış Açık Hava Tapınağı’dır. Tapınak’ta 90’dan fazla tanrı, tanrıça, hayvan ve hayal ürünü yaratıklar kaya yüzeyine işlenmiştir. Tanrı ve tanrıça dizileri, İmparatorluk panteonunun baş tanrıları olan fırtına tanrısı ve güneş tanrıçası’ nın maiyetini oluşturuyordu. Bu yorum sonucunda; Yazılıkaya “Yeni yıl şenlikleri evi” olarak tanımlanabilir.
Hitit kült (dini tören) metinlerine göre yeni yıl ve ilkbahar törenlerinde bir araya gelen tüm tanrılar “Fırtına Tanrısı’nın Evi’nde” toplanırlardı. Bu şenlikte kentin diğer tüm tapınaklarından tanrı heykellerinin törensel bir alayla Yazılıkaya’ ya taşınmış olabileceği tahmin edilmektedir.
Hitit İmparatorluk döneminde, yani M.Ö 14. ve 13. yüzyıllarda başkent olan Hattuşa, 1986 yılından beri, UNESCO’nun “Dünya Kültür Mirası Listesi'nde” yer almaktadır. Burada bulunan çivi yazılı tablet arşivleri de 2001 yılından itibaren yine UNESCO’nun “Dünya Belleği Listesi'nde” yer almaktadır.
Hitit Devleti'nin başkenti olan Hattuşaş, sanat ve mimarlık alanında gelişmeler göstermiştir. Hattuşaş sözcüğü Hattus sözcüğünden yani Hatti insanlarının verdiği orijinal addan gelir. Hattuşaş çok geniş bir alana yayılmıştır. Yapılan kazılarda 5 kültür katı ortaya çıkmıştır. Bu katlarda Hatti, Asur, Hitit, Frig, Galat, Roma ve Bizans dönemlerinden kalma kalıntılar bulunmuştur. Kalıntılar; Aşağı Kent, Yukarı Kent, Büyük Kale(Kral Kalesi) ve Yazılıkaya'dan oluşmaktadır.
Park alanı; Anadolu’ nun en önemli medeniyetlerinden biri olan Hitit uygarlığının merkezi, Hattuşaş‘ın kalıntılarını kapsar. Bu nedenle rekreatif kullanım amaçlı unsurlar alanda yer almamaktadır.
Milli Park, flora açısından oldukça zengindir. Alanda; Atkuyruğu, Saçak otu, Düğün Çiçeği, Yabani Gelincik, Çayır kazgagası, Isırgan, Kazayağı, Tilki Kuyruğu, Uyuz otu, Kaya Teresi, Çır çır otu, Dam Koruğu, Boynuz Otu, Kuşotu, Söğütotu, Labada, Sarı Kantaron, Küçük ebegümeci, Kır güneşotu, Keten otu, Geven, Sinameki, Üçgül, Papatya, Peygamber Çiçeği, Devedikeni, Hindiba, Köygöçüren, Pıtrak, Çan çiçeği, Kurtbağrı, Sığırdili, Mineçiçeği, Acıgıcı vb. bitki türleri bulunmaktadır.
Yapılan flora araştırmaları sonucunda alanda ve yakın çevresinde 1 adet endemik bitki taksonuna Quercus macranthera FISCH. ET MEY. EX HOHEN. subsp. syspirensis (C. KOCH) MENITSKY – İSPİR MEŞESİ doğrudan gözlem yoluyla rastlanılmış, 1 adet bitki taksonu Muscari aucheri (Boiss.) Baker – GÖK MÜŞKÜRÜM (ARAP SÜMBÜLÜ) ise habitat özellikleri ve geçmiş literatür verilerinin kıyaslanması sonucu alan ve yakın çevresinde yaşama olasılığı çok yüksek oranlarda olduğu için, endemik bitki listesine dahil edilmiştir.
Yapılan arazi çalışmaları mevcut literatürle birlikte değerlendirildiğinde; Tabiat Parkı ekolojik sınırları içerisinde 6 iki yaşamlı, 13 sürüngen, 67 kuş ve 22 memeli hayvanın varlığı belirlenmiştir.
Kara Akbaba, Şahin, Kızıl Şahin, Gökçe Delice, Kara Çaylak, Küçük Akbaba, Tepeli Toygar, Tarlakuşu, Ebabil, Leylek, Kuzgun, Kumru,Alakarga, Saksağan, Kaya Çintesi, Tarla Çintesi, Keten Kuşu, İspinoz, Ak Kuyruksallayan, Büyük Baştankara, Ev Serçesi, Kuyruk Kakan, Boz Kuyrukkakan, Taşkuşu, Karatavuk, Ökse ardıcı, İbibik, Sarı yılan, Hazer Yılanı, Tarla Kertenkelesi, Tosbağa, Ova Kurbağası, Gece Kurbağası, siğilli Kurbağa, Arap Tavşanı, Kayalık Faresi, Kirpi, Yaban Tavşanı, Tarlafaresi, Kızıl Tilki, Yaban Domuzu, Büyük Nal Burunlu yarasa, Cüce Yarasa vb. türler alan dahilinde bulunmaktadır.
