En Temel İlk Yardım Maddeleri 3 - Kırık, Çıkık ve Burkulmalar

Bir Doğa Yürüyüşçüsünün Bilmesi Gereken En Temel İlk Yardım Maddeleri

3 - Kırıklar, Çıkıklar, Burkulmalar vb Kas Zedelenmeleri

Doğada spor yapan her kişi asgari temel ilk yardım bilgilerine sahip olmalıdır. Bu bilgilere öncelikli olarak kendi sağlığınız ve güvenliğiniz için sahip olmalısınız. Ve sonrada eşinize, çocuğunuza veya çok yakın bir arkadaşınıza bir kaza anında yardımcı olabilmek için bilmelisiniz. Bilmiyorsanız, belkide onların, o en basit müdahaleyi yapamadığınız için ömür boyu bu kazanın olumsuz etkileriyle yaşamak zorunda kalmasına engel olamayabileceksiniz.

Bu makalede sizin, arkadaşınızın veya grubunuzdaki birinin doğada başınıza gelebilecek en basitten en ciddi vakaya kadar o anda elinizde bulunan imkanlarla neler yapabilirsiniz tavsiyeleri anlatılmıştır. Burada bahsedilenler tamamen bir tavsiye niteliğinde olup kesinlikle profesyonel tıbbi yardım yerine geçmeyecektir. Basit veya ciddi her vaka mutlaka tıbbi yardım alınarak sonuçlandırılmalıdır.

Vücutta oluşan yaralanmaların tedavisi önemli bir beceridir. Ancak bir doğa sporcusunun herşeyi bilmesinden ziyade gerçekten kendisi için önemli olan şeyleri bilmesi ve bunlarla ilgili malzemeleri bulundurması gereklidir. Bu yazı dizisinde her doğa yürüyüşçüsünün başına gelmesi muhtemel kaza, yaralanma vb ne karşı bilmesi gerekenler kolay anlaşılır ipuçları halinde sunulmuştur.

      Kırık, Çıkık, Burkulma

Bu bölümde kırık, çıkık burkulma ve kas zedelenmesi vb vakalar söz konusu olduğunda yapılabilecek ilk yardım müdahalesinden bahsedilmiştir.

Kırıklar

Kırıklar için doğada yapılabilecel fazla birşey yoktur. Buradaki ana fikir, yapılacak müdahale ile kişinin tıbbi bakım alana kadar en iyi desteği alabilmesidir.

Kırık, kemik bütünlüğünün bozulmasıdır, darbe sonucu ya da kendiliğinden de oluşabilir. Kırılma, kemiğin dışarı çıkması (dış kırık) veya dışarıdan görülmemesi (iç kırık) şeklinde olabilir. Yada birden fazla yerden kırılabilir (parçalı kırık) veya kemik enine veya boyuna bir darbe veya baskıya maruz kalması sonucunda çatlayabilir.

Kırık belirtileri olarak; hareket ile artan ağrı, uzuvda şekil bozukluğu, hareket kaybı, ödem ve kanama nedeniyle morarma sayılabilir. Kırık yakınındaki damar, sinir, kaslarda yaralanma ve sıkışma, parçalı kırıklar da kanamaya bağlı şoka neden olabilir.

Kişi hareket ettirilmez ve vücut ısısı korunur. Kırık koldaysa yüzük, saat vb takılar ödem doku hasarının oluşmaması için çıkarılır. Kırık şüphesi olan bölge, ani hareketlerden kaçınılarak bir alt ve bir üst eklemleri de içine alacak şekilde tespit edilir (sabitlenir). Tespit malzemeleri sopa, tahta, karton gibi sert malzemelerden yapılmış olmalı ve kırık kemiğin alt ve üst eklemlerini içine alacak uzunlukta olmalıdır.

Açık kırıklarda, tespitten önce yara nemli gazlı bez veya temiz bir bezle kapatılmalıdır. Islak gazlı beziniz, temiz beziniz veya bunun gibi bir şeyiniz yoksa, kapalı tutmak için elinizde ne varsa onu kullanın. Bölgeyi temizlemek, yıkamak vb için antibiyotik veya ameliyat malzemeleri gerektirir. Bu malzemeler elinizde yoksa temizlemeyin ve yaranın enfeksiyona, bakteriye açık kalmasını engelmek için kapatın.

• Kırık bölgede sık aralıklarla nabız, derinin rengi ve ısısı kontrol edilir.
• Kırık bölge kol veya el ise uzuv kalp hizasında bir bez, sargı bezi, üçgen sargı, kişinin tshirt'ü veya montu kulanılarak vücuduna sabitlenmelidir.
• Bacak kırıklarında, hasta düz bir yere yatırılır, baton, tahta, düz ağaç parçası vb sert bir malzeme ile ayağıda içine alacak şekilde kırık bacak bölgesi sabitlenir.
• Kafatası kırıklarında bir bandaj ile kırık bölgesi temizlendikten sonra sabitlenmelidir.
• Boyun ve omurilik kırıklarında ise kişi asla yerinden oynatılmadan sabitlenmeli (mont, hırka vb yolculuk yastığı gibi katlanarak boyunluk olarak kullanılabilir.) ve tıbbi yardım alınmalıdır.

Çıkıklar

Eklem yüzeylerinin kalıcı olarak ayrılmasıdır. Kendiliğinden normal konumuna dönemez. Belirti olarak; yoğun ağrı, şişlik ve kızarıklık, işlev kaybı gözlenir.

Çıkığın oluştuğu eklem aynen bulunduğu şekilde tespit edilir. Çıkık yerine oturtulmaya çalışılmaz. Kişiye yiyecek, içecek bir şey verilmez. Çıkık bölgesinde nabız, deri rengi ve ısı kontrol edilir.

Burkulmalar

Burkulma, eklem yüzeylerinin anlık olarak ayrılmasıdır ve zorlama sonucu oluşur. Daha sıklıkla el ve ayak bileklerinde burkulma olayı meydana gelir. Belirti olarak; burkulan bölgede ağrı, kızarıklık, şişlik ve işlev kaybı gözlenir.

Olayın hemen ardından müdahale ediliyorsa, önce kişi sakinleştirilir ve sonra oluşan şişliği azaltmak için ilgili bölge soğutulur (kar veya soğuk su ile). Burkulmanın ciddiyetine göre 20 ila 30 dakika sonra soğutma durdurulur ve kişi bölgeyi kullanmadan önce kendi kendine 10 ila 15 dakika ısınması, normale dönmesi beklenir.

Burkulan eklem elastik bir sargı veya sporcu bandıyla sıkıştırılır (örneğin ayak, bilek ve üst kısmının çaprazlamasına sepet örgüsü deseni gibi sarılması, ayak bileği burkulmaları için iyi bir yöntemdir).

Bandaj veya sargı olabildiğince sıkı bir şekilde uygulanır ancak kan dolaşımı da devam edebilmelidir. Yapıştırma, sarma yönü kalbe doğru olmalıdır (örneğin, bacağın üst bölgesine yapılacak uygulama yukarı doğru sarılmalıdır).

Şişliği azaltmak için yaralı uzuv kalpten daha yüksek bir seviyede tutulur. Bu işlem ağrı ve şişlik azalana kadar günde üç, dört kez tekrarlanabilir.

      Kırık, Çıkık ve Burkulmalarda Tespit

Tespit için ilk yardımcı elde olan malzemeleri kullanır. Bunlar üçgen sargı, rulo sargı, battaniye, polar mont, hırka, eşarp vb. yumuşak malzemeler ile baton, tahta, düzgün ağaç dalı, karton vb. sert malzemeler olabilir.

Tespit yapılırken ...

• Yaralı bölge sabit tutulmalıdır.
• Yara, varsa üzeri temiz bir bezle kapatılmalıdır.
• Bölge önce yumuşak bir malzeme ile kaplanmalıdır.
• Yaralı bölge nasıl bulunduysa öyle tespit edilmelidir. Düzeltilmeye çalışılmamalıdır.
• Tespit; kırık, çıkık ve burkulma bölgesinin üstündeki ve altındaki eklemleri içerecek şekilde yapılmalıdır.

      Enfeksiyon belirtisi gözlem

Tüm yaralar (yanıklar ve sıyrıklar dahil) enfeksiyon belirtileri açısından aşağıdaki maddeler kapsamında gözlenerek düzenli olarak kontrol edilmelidir;

1) Artan ağrı, ateş, kızarıklık ve şişlik,
2) Artan beyaz irin,
3) Yaranın çevresindeki cildin hemen altındaki kırmızı çizgilerin gözlenmesi,
4) Ateş.

Bu belirtiler ortaya çıkar ve giderek kötüleşirse, en kısa sürede profesyonel sağlık desteği almalısınız.

NOT: Hayvan ısırıklarından veya ezilmeden kaynaklanan yaraları, hasarlı tendonları, bağları veya kemikleri içeren herhangi bir şey veya iyice temizlenemeyecek kadar fazla kirlenmiş olan yaraları kapatmayın. Bunların hepsinin enfeksiyon riski oldukça yüksektir. Bunun yerine, bu tür yaraları nemli gazlı bezle sarın, kuru gazlı bezle örtün ve yaralıyı hızlıca bir sağlık birimine ulaştırın.

Bir doğa yürüyüşçüsünün bilmesi gereken en temel ilk yardım maddeleri makale serisinin diğer yazılarına buradan ulaşabilirsiniz.
1-Küçük yaralar (kabarcıklar, sıyrıklar, yanıklar)
2-Büyük yaralar (Ağır kanamalar) (Dış kanama)
3-Kırıklar, Çıkıklar, Burkulmalar vb Kas Zedelenmeleri
4-Hayvan ve Böccek Isırmaları, Sokmaları (Arı, Kene, Akrep, Yılan vb)
5-Mide, Bağırsak Rahatsızlıkları (İshal, Kusma vb)
6-Diş Sorunları (Diş Ağrısı, Kırık Diş)
7-Çevresel tehditler (Kar Körlüğü, Hipotermi)
8-Etkinlik Tamam mı, Yoksa Devam mı?
9-İleri Seviye Rahatsızlıklar (Kalp Krizi, Şok, Omurga Yaralanmaları, Mantar Zehirlenmesi)
10-Pratik İlkyardım Fikirleri (Antasit, Boyun Ateli, Üçgen bandaj vb.)

Bu makalede yer alan bilgiler tamamen tavsiye niteliğinde olup kesinlikle profesyonel tıbbi yardım yerine geçmez. Basit veya ciddi her vaka mutlaka tıbbi yardım alınmalıdır.

destekleyici kaynaklar
buck tilton, pandül, ayşe tolga 

En Temel İlk Yardım Maddeleri 3 - Kırık, Çıkık ve Burkulmalar

Etiketler temel ilk yardımkırıkkemik kırılmasıçıkıburkulmakas zedelenmesidoğada temel ilk yardımkırık tespit